Op het moment dat de klimaatmars zich afgelopen zondag op gang trok aan het Noordstation, kondigde Joke Schauvliege in het middagnieuws aan dat ze in Europa gaat pleiten om een vliegtaks in te voeren in de hele EU. Daarnaast sprak ze van een beperkte taks op Vlaams niveau. Er vallen bedragen van vier euro voor continentale vluchten tot twintig euro voor intercontinentale uitstapjes. (update september 2019: het VTM-fragment staat ondertussen niet meer online, maar gelukkig houden kranten wel hun hele archief online beschikbaar). 

Wij willen het hebben over dat tweede – een Vlaamse vliegtaks. Eerlijk is eerlijk, Schauvliege heeft het hard te verduren de laatste tijd – we hebben zelfs een beetje te doen met haar. Ze lijkt soms zo moedeloos, zo ambitieloos, zo weinig bevlogen. Ja, het is ingewikkeld. Ja, we moeten stap voor stap gaan. Tot daar volgen we de minister, maar veel verder jammer genoeg niet.

Dat gebrek aan ambitie en het ontbreken van ook maar enige langetermijnvisie, we blijven er ons over verbazen. Beleid voeren, dat is kleur bekennen en keuzes maken, duidelijke keuzes. Zeggen dat je op Vlaams niveau een tax gaat invoeren van vier (vier!) euro, dat is aankondigingspolitiek van het onnozelste soort. Wat het zeker niét is, is beleid voeren. Het is geen eerste stap, het is zelfs geen geschuifel. Vier euro, dat gaat helemaal nergens over.

Brussels Airport klokte afgelopen jaar af op meer dan 25 miljoen reizigers. Laat die allemaal een taks betalen van vier tot twintig euro, dat brengt de schatkist enkele honderden miljoenen euro op. Niet niks, maar ook niet meer dan dat en vooral een gemiste kans. Schauvliege, letterlijk: klimaatmaatregelen ok, maar we moeten ervoor zorgen dat iedereen mee is (sic). Geen flauw idee wat ze daar mee bedoelt als ze het vervolgens over een taks van vier euro heeft. Zijn vliegtuigreizigers werkelijk zo armlastig?

Geloof ons, zelfs het vijfvoudige zal het aantal passagiers niet drastisch naar beneden duwen – het remt hoogstens de groei wat af. Een aantal passagiers zal naar buitenlandse luchthavens uitwijken. Ons idee? Die reizigers kunnen overtuigd worden om toch voor België te kiezen door de treinen naar de luchthavens goedkoper of gratis te maken of door andere slimme maatregelen. Verschuif wat bevoegdheden en maak van die Vlaamse taks een federale taks van 20 euro voor een continentale vlucht, en maximaal 100 euro voor een intercontinentale reis. Dát is wat wij een eerste stap noemen. Zonder ook maar één enkele arme vliegtuigreiziger, piloot of bagageafhandelaar pijn te doen levert dat voor alle Belgische luchthavens samen jaarlijks ruw geschat ergens tussen de  1,5 en 2 miljard euro op, geld dat volledig in alternatieven kan geïnvesteerd worden.

Hoeveel geld dat is, 1,5 miljard? Om een idee te krijgen: de jaarlijkse investeringen in het spoor bedragen in België iets minder dan 1 miljard euro. Met een minimale vliegtaks van 20 tot 100 euro zou dat bedrag ruimschoots verdubbeld of zelfs verdriedubbeld kunnen worden. Zó komen we ergens, dát noemen wij een eerste stap.

De volgende stappen? Met de opbrengsten van de vliegtaks krijgt het Belgische spoorwegennetwerk op enkele jaren tijd een volledige make-over, de Brusselse knoop wordt ontward, Gent en andere steden krijgen de stations die ze verdienen, lokale stationnetjes worden heropend, internationale verbindingen heringevoerd. En vervolgens? Alles wordt mogelijk, de toekomst is wat je er van maakt. Europese landen worden geïnspireerd door het Belgische voorbeeld, overal worden de alternatieven uitgebouwd, het Europees spoorwegnetwerk wordt ieder jaar meer performant. Door jarenlange campagnes zoals Zomer Zonder Vliegen zijn mensen bovendien steeds bewuster geworden hoeveel er in Europa te ontdekken valt. Minstens één reis per jaar naar New York of Zuid-Oost-Azië is niet langer het summum van geluk.

Ergens midden jaren 20 kan er een halt geroepen worden aan de groei van de luchtvaart. De werkgelegenheid verschuift, en nog enkele jaren later is er ook een krimp van de luchtvaart. Op korte termijn zijn er verliezers, mensen actief in de luchtvaartsector moet zich omscholen, maar de financiering daarvan gebeurt met de opbrengsten van de doorheen de jaren stelselmatig verhoogde vliegtaks. Wie nog wil vliegen, betaalt nu de werkelijke, klimaatrechtvaardige prijs voor zijn ticket – in de mate van het mogelijke met weldoordachte sociale correcties. Dát allemaal bedoelen wij met stappen nemen, niet een taks van opleggen van vier euro, zonder ook maar enig verdere visie.

Even terug naar die meer dan 1 miljard euro die de vliegtaks in een eerste jaar kan opbrengen. Nog niet overtuigd hoeveel geld 1 miljard euro wel niet is? Het budget van het Vlaams klimaatfonds bedraagt voor de periode 2017-2019 ruim 250 miljoen euro. Nog geen drie maanden taks opleggen en je komt aan het bedrag dat de Vlaamse Regering ter beschikking heeft voor een periode van drie jaar voor het totale pakket aan energiebesparende maatregelen, lokaal klimaatbeleid en emissiereductie in de landbouw, vergroening van de vloot van De Lijn en energie-efficiënte wijkrenovatie.  Zóveel is 1 miljard euro dus!

Beleid voeren, dat is kleur bekennen, een visie ontwikkelen en keuzes maken. Meer dan 70000 mensen bekenden kleur dit weekend in de straten van Brussel, 70000 mensen maakten een keuze, een veelvoud daarvan steunde hen stilzwijgend. Hun signaal kan niet langer genegeerd worden. Nu is het aan de beleidsmakers om kleur te bekennen en keuzes te maken. De taks moet er komen, liever vandaag nog dan morgen, en hij moet hoog genoeg zijn. Beweren dat dát ingewikkeld is, komt eerder voort uit onwil in plaats van uit bezorgdheid of iedereen wel kan volgen.

Think global, act local: tot spijt van wie het benijdt, oók als het over vliegtaks gaat!