Het statige Grand Hotel de France in Pierrefitte-Nestalas ligt een beetje verloren aan de rand van het stadje, recht tegenover het voormalige stationsgebouw en vlakbij een anonieme KMO-zone. Ooit kon je vanuit deze uithoek van Frankrijk, ten zuiden van Lourdes aan de voet van de Pyreneeën een rechtstreekse trein naar Parijs nemen. Nu komt in het station al bijna 40 jaar geen enkele trein meer, de sporen werden opgebroken en er loopt nu een blinkend fietspad over het tracé vanuit Lourdes  – goed voor 20 kilometer freewheelen. Stilte voor de storm, de machtige Col du Tourmalet wenkt.

Van in de Basse Normandie tot in de Languedoc, van in de Elzas tot in de L’Aquitaine: in heel provinciaal Frankrijk fietste ik de afgelopen jaren over voormalige spoorwegen. Overal pakken de regionale toeristische diensten groots uit met nieuwe voies vertes – paradepaardjes vrij van gemotoriseerd verkeer en met meestal slechts erg bescheiden stijgingspercentages.

In 1882 lagen alleen al in Frankrijk 26.000 kilometer spoorwegen, in de jaren ‘20 van vorige eeuw al meer dan 40.000 kilometer en nog eens een slordige 30.000 kilometer smalspoorwegen. Drie kwart van het land lag op minder dan 10 kilometer afstand van een station. Honderd jaar later blijft van het Franse spoornet nog amper 30.000 kilometer over, niet zo gek veel meer als 140 jaar geleden. Bovendien worden nog eens vele duizenden kilometers spoor bedreigd met sluiting. 

Fietsen over oude spoorwegen? Het nodigt uit tot veel meer dan enkel wat nostalgie, geschiedenis is niet vrijblijvend. Hele regio’s van Frankrijk zijn totaal onbereikbaar geworden zonder auto. De gilets jaunes hebben geen enkele boodschap aan de prestigieuze voies vertes. Trage treinvakanties naar de Pyreneeën zijn vervangen door snelle citytrips naar Malaga, Rome en Praag en veertien dagen naar de andere kant van de oceaan. In de tweede helft van de 20ste eeuw werd vanuit een rotsvast en lovenswaardig vooruitgangsoptimisme gekozen voor een massale afbouw van spoorweginfrastructuur, de toekomst was aan de auto en het vliegtuig. Het bleek een historische vergissing die ons vandaag met een zware erfenis opzadelt.

Een verhaal met winnaars en verliezers, in dit verhaal is de fietser de winnaar. Het is nog maar de vraag welke prijs we daar voor met z’n allen voor betalen. Zal er ooit opnieuw een trein naar Pierrefitte-Nestalas rijden?