30 October 2019

Schuldgevoel of schuldig verzuim?

door Toby (Zomer Zonder Vliegen)
Opinie
30 October 2019

Schuldgevoel of schuldig verzuim?

door Toby (Zomer Zonder Vliegen)

Zucht. Daar gaan we weer. Deze keer is het Karl-Johan Persson, CEO van kledinggigant H&M die de klimaatbeweging de mantel mag uitvegen, onder andere in de Standaard van 29 oktober. ‘Wat begon met het aanpraten van een schuldgevoel bij mensen die het vliegtuig nemen, verspreidt zich razendsnel naar andere sectoren. Geïnspireerd door de Zweedse tiener Greta Thunberg trekken miljoenen mensen wereldwijd de straat op om hun ongenoegen te uiten over wat zijzelf veelal omschrijven als een acute klimaatcrisis. Ze roepen telkens op om met dingen te stoppen en om minder te gaan consumeren.’ 

Maar de consument moet zich geen schuldgevoel laten aanmeten, bezweert Persson ons. De consument  moet vooral blijven consumeren zodat de economie kan blijven groeien. Enkel economische groei kan ons redden! Het klimaatprobleem ontkent de CEO niet, maar dat lossen we wel op met technologische innovatie, alternatieve grondstoffen en schonere energie. Einde betoog. We kunnen enkel in herhaling vallen: het is vooral een betoog dat verschrikkelijk vermoeiend is.

Geen criticus van de klimaatbeweging of hij heeft het niet over vliegen. Als één van de initiatiefnemers van Zomer Zonder Vliegen, een bewustmakingscampagne over de impact van vliegverkeer voel ik mij dus ook nu weer aangesproken. Maar wat is dat toch met dat eeuwige verwijt dat we mensen vooral een schuldgevoel willen aanpraten? Daar voelen we ons met Zomer Zonder Vliegen alvast niet door aangesproken en met de hashtag #vliegschaamte springen we omzichtig om. Schiet niet op de pianist: het verwijt van schuldgevoel leidt enkel maar de aandacht af van waar het over gaat, en dat is dat ons huidige westers consumptiemodel - waar vliegen deel van uitmaakt - niet houdbaar is. Het gaat niet om schuldgevoel van de consument, het heeft des te meer van schuldig verzuim van de CEO. 

Stel je een dokter voor die een patiënt aanraadt om zijn eetgewoonten te wijzigen of meer te gaan bewegen en daarbij ook vertelt hoe hij dat concreet kan aanpakken. Ga je die dokter verwijten dat hij die patiënt dan vooral een schuldgevoel wil aanpraten? Helemaal niet toch, de dokter wil vooral dat die patiënt ontdekt dat meer bewegen een positieve invloed heeft op zowel het fysieke als mentale welbevinden en dus op de levenskwaliteit. Wij denken dat de vergelijking tussen de boodschap van de dokter en ons verhaal van minder vliegen en minder (maar evengoed: anders) consumeren steek houdt.

Hoe het in de kledingindustrie zit, doet er niet niet toe, maar over technologische innovatie als redmiddel voor de klimaatimpact van de luchtvaart kunnen we kort zijn: wie gelooft die mensen nog? Zelfs de luchtvaartsector zelf kan nergens ook maar op de minste manier hard maken dat hun totale CO2-uitstoot de komende decennia aanzienlijk zal afnemen. ‘Laten we ons blijven focussen op de klimaatproblemen, maar tegelijk een open discussie houden over wat de echte oplossing is’, benadrukt de H&M-CEO. Lees: economische groei, blijven vliegen en blijven consumeren. 

Hoe kan je nu spreken van een open discussie als we blijven geloven dat we de problemen gaan oplossen met dezelfde recepten als waarmee we de problemen gecreëerd hebben? De oproep van de kledingbaas voegt niets nieuws toe aan het debat. Een open discussie kan er enkel zijn als we ook de fundamenten van het systeem in vraag durven stellen. Een wereld met minder luchtvaart, met een andere consumptie, ontdaan van  een blind geloof in het mantra van economische groei, is dat nu écht zo een onzinnig idee? 

Meer weten over de klimaatimpact van de luchtvaart, over de oplossingen en over de valse of minstens halfslachtige argumenten van de luchtvaartsector? Check de FAQ's elders op onze website!