In 2016 kwam de sector zelf wel met CORSIA op de proppen: in het Carbon Offsetting and Reduction Scheme for International Aviation is een pakket maatregelen uitgewerkt om - voornamelijk door compensatie - de luchtvaart klimaatneutraal te laten groeien vanaf 2021. Daarnaast maken continentale Europese vluchten sinds 2012 deel uit van het Europese emissiehandelssysteem (EU-ETS). Zowel EU-ETS als CORSIA zijn niet meer dan mistgordijnen. Ze leiden enkel de aandacht af van waar het echt over zou moeten gaan en dat is dat een reductie van de luchtvaart de enige échte oplossing is voor een reductie van de uitstoot.
Marktlogica
Alles is te koop. Luchtvaartmaatschappijen kunnen hun uitstoot compenseren door de aankoop van emissierechten (EU-ETS) sinds 2012 en compensatiekredieten (CORSIA), vanaf 2021. CORSIA streeft in de eerste plaats geen rechtstreekse emissiereducties na: luchtvaartmaatschappijen moeten de groei van hun uitstoot (ten opzichte van de uitstoot in précoronajaar 2019) compenseren door te investeren in projecten die emissiereducties in andere sectoren realiseren. Naast compensatie zet het CORSIA-programma in op drie andere domeinen met het oog op klimaatneutrale groei: nieuwe technologie, beter management (efficiënte operationele procedures,...) en biobrandstoffen. Het is nu al zeker dat klimaatneutrale groei een fabel is, de uitstoot zal ook na 2021 blijven toenemen.
Individuele compensatie
Er bestaat natuurlijk ook de mogelijkheid tot vrijwillige compensatie op individuele basis. Daarover hebben we het in vraag 5 van onze FAQ’s. Het is nog onduidelijk hoe die individuele compensatie zich gaat verhouden tot compensatie in het kader van CORSIA. Wordt vervolgd!
Corsica? CORSIA!
Pun not intended: vanaf 2021 start de pilootfase van CORSIA - 88 landen stappen vrijwillig in voor een periode van drie jaar. Aan het einde van die drie jaar zullen luchtvaartmaatschappijen emissiekredieten moeten kopen om hun groei aan emissies ten opzichte van het niveau van 2019 te compenseren. In latere fases wordt compensatie verplicht voor een aantal landen, maar hoe dan ook niet voor de landen in de Global South.
De luchtvaartsector verkoopt CORSIA als heilige graal voor klimaatneutrale groei, hoog tijd dat iemand ze met de voetjes terug op de grond zet, en wel hierom:
- Het ziet ernaar uit dat de prijs voor één ton CO2 maar 5 tot 15 euro zal bedragen - een verwaarloosbaar aandeel in de totale kost.
- Er zal enkel gecompenseerd worden voor vluchten tussen landen die meedoen aan CORSIA. Voor vluchten naar, uit of binnen de Global South die niet meedoen hoeft helemaal niets betaald te worden.
- Friendly reminder: in 2019 stootte de luchtvaartsector globaal (zowel nationaal als internationaal) meer dan 850 Megaton CO2 uit. Dat getal moet fors naar beneden, maar CORSIA gaat hoogstens voor een halfslachtige status quo voor een beperkt deel van de verbindingen, waar zit de klimaatneutraliteit dan precies?
- Enkel luchtvaartmaatschappijen met een totale uitstoot van meer dan tienduizend ton CO2 per jaar zullen zich aan CORSIA moeten houden. Dit betekent dat de kleinere spelers, zoals verhuurders of bezitters van private jets, nog maar eens buiten schot blijven.
Koning Eénoog
Ere wie ere toekomt: Europa toont iets meer ambitie en daadkracht dan de rest van de wereld. Alle continentale vluchten binnen de 27 lidstaten van de EU en IJsland, Liechtenstein en Noorwegen vallen sinds 2012 onder onder het Emission Trading System (EU-ETS). Ook in Europa is alles te koop: net als CORSIA is ook ETS een marktsysteem. Bepaalde industriële sectoren (waaronder luchtvaart) moeten emissierechten kunnen voorleggen voor elke ton CO2 die ze uitstoten. Een deel van deze emissierechten wordt gratis verdeeld door de EU lidstaten, terwijl de rest moet worden aangekocht door bedrijven zelf. Het idee erachter is dat bedrijven beloond worden voor het reduceren van hun CO2, aangezien ze dan minder moeten investeren in de aankoop van emissierechten. Het totale aantal op de markt beschikbare emissierechten daalt ieder jaar, waardoor de emissierechten in theorie schaarser en dus duurder worden.
In de praktijk is de impact van het ETS-systeem op de Europese luchtvaartsector minimaal. Door een groot overaanbod aan emissierechten en omdat een groot deel van emissierechten zomaar gratis werd verpatst, is de prijs voor één ton CO2-uitstoot lange tijd erg laag geweest. In 2017 spendeerden luchtvaartmaatschappijen slechts 0.3% van hun totale werkingsmiddelen aan de aankoop van emissierechten. Meer recent is besloten om het structurele overschot aan emissierechten aan te pakken, waardoor de prijs in 2018 boven de twintig euro per ton klom en eind 2020 de kaap van 30 euro per ton voor het eerst werd overschreden.
In de vorige fase van het ETS (fase 3 – tot 2020) werden slechts 15% van de totale emissierechten voor de luchtvaartsector geveild. 85% werd gratis verdeeld onder luchtvaartmaatschappijen. In fase 4 (vanaf 2021) zou het aantal gratis rechten stelselmatig afgebouwd worden, maar voor het eerste jaar is dat dat alvast niet het geval. Wat wel vaststaat is dat luchtvaartsector ook in de toekomst een groot deel van haar emissierechten gratis blijven ontvangen. Alles is te koop? De werkelijkheid doet er nog maar eens een schepje bovenop!
Meer weten?
- Meer info over de luchtvaartemissies als deel van het emissiehandelsysteem vind je op de website van Transport & Environment.
- Een samenvatting van het Europese klimaatbeleid en de plaats van de luchtvaart daarin lees je op de website van de Europese Commissie.